Işığın Elçisi Mani ve Gnostik Düşüncesi
Mehmet Alıcı
Bu çalışma evvel emirde Mani’nin gnostik yaşam serüvenini ele almaktadır. Mani’nin içinde yetiştiği vaftizci cemaatle olan ilişkisi ve vaftiz eleştirisi önem arz etmektedir. Bu süreçte Mani, ‘ikizim’ dediği ilahi varlığın hakikat bilgisini (gnosis) bütün insanlığa duyurması emriyle cemaatini terk etmiştir. Babil’den çıkarak özellikle Sâsânî coğrafyasında I. Şapur’un (240-270?) müsaadesiyle yoğun bir misyon faaliyeti yürüten Mani’nin gnostik düşüncesi, Mezopotamya’dan Roma’ya ve Kuzey Afrika’dan Hint’e, Orta Asya’ya ve hatta Çin’in içlerine kadar etkili olmuştur. Böylesi geniş bir coğrafyada etkili olmasının arka planında Mani ve talebelerinin, Maniheist düşünceyi farklı dillerde yazdıkları metinlerle yayma çabaları yatmaktadır. Mani, kendisini kutsal zincirin son halkası görerek evrensel gnostik bir söylem inşa etmiştir. Öyle ki Mani; Zerdüşt’ü, Budda’yı, İsa’yı kendisine selef tayin edip ilahi hikmetin son temsilcisi olduğunu ileri sürmüştür. Mani’nin iyi ve kötü ya da ışık ve karanlık olmak üzere iki tabiat bağlamında düalist bir teolojiyi savunması, bu iki tabiat arasındaki ilişki düzlemini Başlangıç, Orta ve Son olmak üzere üç zaman temelinde işleyerek kozmosu anlamlandırması ve ışığın, maddenin/bedenin esaretinden kurtarılması, Gnostik düşüncesinin temel karakteristiğini sunmaktadır.
Kitabın İçeriğini GörüntüleYazar Hakkında Bilgi
Mehmet Alıcı
Kahramanmaraş İmam-Hatip Lisesini bitirdikten sonra 2002 yılında İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden mezun oldu. Aynı fakülteye 2002 yılının sonunda Araştırma Görevlisi olarak atandı. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümünde 2005 yılında “İngiliz Puritanizmi’nin Doğuşu (XVI.-XVII. yüzyıl)” adlı teziyle Yüksek Lisans, 2012 yılında da “Mecûsî Geleneğinde Tektanrıcılık ve Düalizm İlişkisi” başlıklı çalışmayla doktora derecesi aldı. 2010-2011 eğitim-öğretim yılında Doktora tezi konusunda araştırmalar yapmak üzere ABD’de bulunan University of California, Irvine, S. M. Jordan Center for Persian Studies adlı merkezde misafir araştırmacı olarak çalıştı. 2016-2017 akademik yılında doktora sonrası araştırma projesi için Kanada’da bulunan Iranian Studies, Concordia University adlı merkezde misafir araştırmacı olarak çalıştı. 2013-2023 yılları arasında Mardin Artuklu Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi’nde görev yapan Alıcı, 2023 yılı baharından bu yana Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi’nde çalışmalarını sürdürmektedir. Başta Mecûsîlik, Maniheizm olmak üzere İslam öncesi kadîm İran dinî gelenekleri üzerine çalışan Alıcı’nın doktora tezi Kadîm İran’da Din: Monoteizmden Düalizme Mecûsî Tanrı Anlayışı (Ayışığı, 2012/MilelNihal 2021) başlığıyla kitaplaştı. Gnostik bir gelenek olan Maniheizm üzerine yaptığı araştırmalar ise Işığın Elçisi Mani ve Gnostik Düşüncesi (Divan-Kitap, 2018) adıyla yayına dönüştü. İslamlaşma sürecinde İran coğrafyasındaki karşılaşmalar üzerine araştırmalarını sürdüren Alıcı, bunun yanı sıra gnostik gelenekler, Cahiliye düşüncesi, mitoloji ve işrâk düşüncesi gibi konulara da ilgi duymaktadır.
