Hilazon Tachtit Mağarası

Çeviri: Elif Yalçın

Hilazon Tachtit Mağarası Geç Natuf Kültürüne (12,000-12,400 cal BP) ait bir tarih öncesi
gömü alanıdır (ç.n. BP: Günümüzden Önce). Mağara, İsrail’in Batı Galilee bölgesinde bulunan Hilazon Nehri’nin kuzey kıyılarında bulunur. Geç Natuf dönemine ait buluntular mağaranın merkezinde, ana kaya içindeki bir çöküntüde açığa çıkarılmıştır. Yerleşmede kazılar 1997-2008 yılları arasında Prof. Leore Grossman tarafından yapılmıştır.
Yerleşme her yaştan en az 28 birey için gömü alanı olmuştur. Bireylerin büyük çoğunluğu toplu gömü çukurları olduğu düşünülen üç çukurda bulunmuştur. İki birey ana kayaya oyulmuş yapılara gömülürken başka bir birey iki çukurun arasında yüksekçe bir kısma gömülmüştür. Bu üç mezar tamamen açığa çıkarılmıştır. Buna ek olarak, yukarıda bahsi geçen ana kayaya açılmış üç toplu gömü çukurundaki bireyler tamamen gömülmüşlerdir. Fakat, daha sonra mezarlar açılıp kafatasları ile uzun kemikler alınmıştır. (ç.n. Bahsi geçen mezar açma ve çeşitli kemiklerin alınması uygulamaları Geç Natuf topluluğunun gerçekleştirdiği uygulamalardır.)

Oval bir şekle sahip A yapısının içinde hem genetik sebeplerle hem de ileri yaşından dolayı iskelet sisteminde bozukluklar olan ve etrafında birçok mezar hediyesi bulunan yaşlı bir kadın gömüsü bulunmuştur. Mezarda yaklaşık 90 kaplumbağa kabuğu, bir yabani domuzun kemikleri, ağaç sansarları, bir kaya kartalının kanat uçları, yabani sığır, bir panter, bazalt alet parçaları ve bir de bu kadına ait olmayan büyük bir insan ayağı bulunmuştur (üçüncü bir ayak). Bu kadının mezarı üzerinde, defin sürecinde törensel bir şölenin gerçekleşmiş olabileceğine dair güçlü bir kanıt olabilecek zengin atık dolgusu mevcuttur. Mezar büyük bir taş levha ile iyice kapatılmıştır. Yapımında çok fazla çaba sarf edilen ve yapımı grup üyeleri arasında iş birliği ile koordinasyon gerektiren A yapısı, sadece yaşlı kadının mezarı için yapılmıştır. Bu kadının mezarının gördüğü olağandışı muamele, bu bireyin topluluğundaki özel statüsünü yansıtmaktadır. Bu durum kadının içinde bulunduğu topluluğun manevi lideri olan bir şaman olabileceğini gündeme getirmiştir. Mağaradaki yontma taş analizleri bu kadının gömülme işleminin mağaradaki ilk aktivite olduğunu göstermiştir. Bu özel statüye sahip kadının buraya gömülmesi dolayısıyla mağara bu gömüden sonra cenaze ritüelleri için kutsal bir alana dönüşmüştür.

Mağaradaki ikinci yapı olan B yapısı, hayvan kemikleri ve taş parçaları atıklarıyla doluydu. Bu yapı, A yapısının yanına büyük ihtimalle ritüel şölenden kalanları gömmek amacıyla yapılmıştı. Her iki yapıdaki hayvan kemiklerinin analizi doksandan fazla kaplumbağa, üç yabani sığır ve çeşitli hayvanların bu büyük şölenin parçası olduğunu gösteriyor. B yapısının atık dolgusu içinde başka bir yaşlı kadının gömülü olduğu görülmüştür.

Mağaradaki bariz ritüel aktivitelerin yanında avlanma, yemek hazırlama, imalat ve taş aletlerin kullanımı gibi günlük aktivitelerin de kanıtları vardır. Faunal kalıntılar, taş aletler, öğütme taşları, kemik aletler ve bunların dağılım örüntüleri üzerinde araştırmalar yapılmıştır. Bu araştırma ve incelemeler sonucunda ‘günlük’ aktivitelerin gömü işlemleri çevresinde gerçekleştiği ve bu ‘günlük’ aktivitelerin gündelik yaşamın aksine ritüel aktiviteler için yapıldıkları sonucuna varılmıştır.

Kaynak: The Hebrew University of Jerusalem, the Institute of Archaeology

Ç.n. : Çevirenin notu
Ç.n. Metinde mağarada gömülü yaşlı kadının şaman olabileceği belirtilmiştir. Din Arkeolojisi ve Göbekli Tepe kitabında Dr. Bilal Toprak Şamanizm kavramının, tarih öncesi gibi uzak bir zaman dilimi için bize tuhaf görünen bazı uygulamaları açıklama amacıyla kullanılmasının bu dönem insanını anlamamızı zorlaştıracağını belirtmektedir. Sırf bazı benzerliklerden hareketle bu kavramı kullanmanın kavramın sınırlarını zorlama anlamına gelebileceği de kitaptaki bir diğer önemli noktadır. (s.167)

Ç.n. Yukarıda çevirisini okuduğunuz metin, Prof. Dr. Şinasi Gündüz'ün “78 Bin Yıllık Bebek Mezarının Din Tarihi Açısından Anlamı” isimli yazısı ile anlamlı bir çerçeveye oturacaktır.